Về logic xã hội ở nước ta
– Phan Châu Trinh –
I. Giáo dục đại cương.
1. Tác giả: Phan Châu Trinh
– Phan Châu Trinh (1872-1926), tức Tư Cẩn, hiệu Tây Hồ, hiệu Hy Mã
– Ông thông minh từ nhỏ, học hành thi cử để lánh mặt anh hùng, không làm quan, cầu danh lợi, có lòng có trách nhiệm với nước. Đỗ Đạt làm quan một thời gian ngắn thì bỏ quan đi hoạt động cách mạng
Mặc dù đường lối cứu nước thất bại nhưng chí khí cách mạng của Người đã có ảnh hưởng lớn đến phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX.
– Các tác phẩm lớn: Pháp Chính Thư thứ nhất, Tỉnh Ca I, II, Thái Hồ Thị Băng, Giai Nhân Kỳ Ngôn Nhân Ca, Thất Thính, Luân Lý Đông Tây,….
– Đặc điểm sáng tác: với ông, văn học là vũ khí của cách mạng
+ Văn chính luận luôn đậm chất hùng biện, lập luận nghiêm túc, chặt chẽ.
+ Thơ ông luôn dạt dào cảm xúc về đồng bào, đất nước
⇒ Tất cả đều thấm nhuần tư tưởng yêu nước và tinh thần dân chủ
2. Tác phẩm:
– Nguồn: Đoạn trích phần 3 của bài Đạo đức kinh Đông Tây, do tác giả phát biểu đêm 19-11-1925 tại Hội quán Thanh niên ở Sài Gòn, về đạo đức xã hội ở nước ta.
– Cách trình bày:
+ Phần 1 (từ đầu… thiên hạ đã mất từ lâu): tác giả cho rằng ở nước ta chưa có đạo đức công vụ theo đúng nghĩa.
+ Phần 2 (còn tiếp…Việt Nam cũng không có cái này): tác giả bàn về đạo đức xã hội trên cơ sở so sánh giữa xã hội Pháp và nước ta.
+ Phần 3 (còn lại): Chủ trương truyền bá chủ nghĩa xã hội cho nhân dân Việt Nam
– Nội dung: Đoạn trích thể hiện lòng nhiệt tình, dũng cảm của một người luôn nghĩ về vận mệnh đất nước. Đồng thời, tác giả cũng bảo vệ tư tưởng doanh nghiệp vì sự tiến bộ hướng tới một tương lai tươi sáng của đất nước.
II. Đọc hiểu văn bản:
1. Khẳng định rằng không ai trong chúng ta biết về đạo đức.
Phủ nhận tuyệt đối: Không ai biết về xã hội đạo đức của chúng ta
Tác giả cũng phủ nhận sự hiểu sai, bóp méo vấn đề của nhiều người:
+ Một giờ bằng hữu không thể thay thế một cộng đồng thiêng liêng…
+ Những người đang học tiếng phổ thông thường được nhắc nhở câu này: Tề gia trị quốc, thiên hạ thái bình, nhưng ít người hiểu được bản chất thực sự của vấn đề hòa bình thế giới.
– Sự sinh động trong tư duy thể hiện ở phần đầu, sự nhạy cảm trong thái độ giao tiếp của tác giả đã khẳng định sức mạnh ngôn từ và tạo ấn tượng mạnh.
⇒ Đi thẳng vào vấn đề, gây ấn tượng với người nghe
2. Đạo đức xã hội nước ta thấp so với các nước phương Tây.
– Ở hai đoạn đầu, tác giả đã so sánh bên Âu, bên Pháp với bên ta:
+ Ý thức nghĩa vụ giữa người với người:
• Ở Pháp, người ta đấu tranh cho công lý khi lợi ích cá nhân của một cá nhân hay cộng đồng bị đàn áp.
• Trong tôi: ai bị hại thì không quan tâm đến người khác
• Ở phương Tây có những nhóm người có nhân phẩm, nhưng tổ tiên chúng ta từ xa xưa cũng đã biết đoàn kết và chung phúc lợi, vậy còn gì là công ích?
– Đoạn văn sau, tác giả cho thấy sở dĩ quần chúng thờ ơ với đoàn thể, coi thường lợi ích chung là do sự thối nát, phản động của cán bộ:
+ Ham muốn quyền lực, ham thích hư vinh.
+ Tham nhũng
+ Từ quan lớn đến quan nhỏ, nho sĩ, Tây đều là tướng cướp.
– Cũng nên thấy rằng dân chúng dù có tham lam, tham nhũng, cướp bóc đến đâu cũng không ai lên án, khen ngợi hay coi thường họ. Mọi người đều thoải mái, cam chịu và không dám đấu tranh
3. Chủ trương truyền bá chủ nghĩa xã hội cho nhân dân Việt Nam.
– Phải biết đoàn kết để bảo vệ quyền lợi của nhau và hỗ trợ nhau trong cuộc sống
– Anh nên từ bỏ thói tin cậy nhà cầm quyền, chấm dứt mua bán danh hiệu
– Phải tiêu diệt cơ cấu phong kiến thối nát làm băng hoại đạo đức công vụ
– Nâng cao dân trí, ý thức của nhân dân, hướng nhân dân đến mục tiêu giành độc lập, tự do của dân tộc.
– Thành lập các đoàn thể, nâng cao ý thức công dân, kêu gọi tinh thần đoàn kết.
4. Nghệ thuật:
– Lập luận chặt chẽ, cảm xúc chân thành, nồng nàn của tác giả tạo nên sức hấp dẫn mạnh mẽ.
– Thể hiện tầm nhìn xa và tư duy nhạy bén của tác giả.
– Sử dụng linh hoạt các yếu tố biểu đạt: câu cảm thán, câu hỏi tu từ, so sánh, ví von… làm cho luận điểm của bài văn thêm thuyết phục.
III. Kinh nghiệm:
Câu 1 (Ngữ Văn 11 Tập 2 Trang 88)
– Tác giả vừa xót xa vừa mỉa mai, đồng cảm với nỗi khổ của nhân dân và châm biếm bọn quan lại phong kiến, còn chính quyền thực dân chỉ là lũ sâu bọ hại dân hại nước.
– Ông là nhà yêu nước và cách mạng vĩ đại trong lịch sử Việt Nam, với chủ trương cứu nước, xóa bỏ Nam triều, canh tân và đổi mới mọi mặt (canh tân và canh tân) bằng chính sách thực dân Pháp đầu thế kỷ 20. ), dân giàu nước mạnh thì nền độc lập dân tộc mới được tạo ra.
Câu 2 (SGK Ngữ Văn Tập 11, Trang 88)
Phan Châu Trinh ít nhiều thuộc hàng những nhà cách mạng đã nhìn ra chỗ yếu chủ yếu của nước ta trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Người coi đó là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để thực hiện mục tiêu độc lập, tự do và trước hết Người muốn giải quyết vấn đề dân trí, ý thức dân chủ của nhân dân.
Câu 3 (SGK Ngữ Văn Tập 11, Trang 88)
Chủ trương xây dựng đạo đức xã hội Việt Nam của Phan Châu Trinh vẫn còn phù hợp cho đến ngày nay:
– Tầm quan trọng của việc xây dựng đoàn kết để tiến bộ
– Nó cảnh báo nguy cơ phá vỡ những mối quan hệ tốt đẹp nếu có những kẻ ích kỉ, ham quyền…
– Băn khoăn trước tình trạng xã hội chậm tiến, chưa thừa nhận tinh thần dân chủ là động lực phát triển.
Bài tham khảo: Tấm lòng và tầm nhìn của Phan Châu Trinh với tác phẩm “Về đạo đức xã hội ở nước ta”.
Về đạo đức xã hội ở nước ta có thể coi là bài viết tiêu biểu cho tư tưởng chính trị, nhân cách và phong cách Phan Châu Trinh. Đây là đoạn trích trong bài Luận luân lý Đông Tây do Phan Châu Trinh đọc vào đêm 19-11-1925 tại Sài Gòn (nay là Thành phố Hồ Chí Minh). Bài báo cho chúng ta thấy lòng yêu nước sôi sục, hừng hực và tầm nhìn cách mạng mới mẻ, tiến bộ của nhà báo cách mạng đầu thế kỷ XX.
Một trái tim yêu nước nóng bỏng, hừng hực, đầy dũng khí. Lòng yêu nước mà Phan Châu Trinh bộc lộ trong bài thật là một tấm lòng đáng trân trọng: hừng hực, hừng hực khí thế yêu nước, không quản ngại gian nguy. đất nước – thể hiện ở các mặt sau:
Thật đáng buồn khi đất nước thua kém phương Tây. Những người yêu nước chân thành và sâu sắc không khỏi ngậm ngùi trước sự thua kém của xã hội ta so với phương Tây. Phan Châu Trinh là một người như vậy. Ông xót xa trước cảnh “những người bên ta im lìm như ngủ, chẳng biết gì”, “ta có tai nghe, ai chết mặc kệ!”, “vị quýt nồng nàn”. anh ta chạy theo danh lợi… trong khi “chủ nghĩa xã hội đã rất nổi tiếng ở châu Âu”.
Dám vạch trần hiện thực đen tối của xã hội Việt Nam lúc bấy giờ. Đây là phát biểu rất đáng chú ý của một nhà báo, vì không phải ai cũng dám làm, và cụ Phan Châu Trinh trong bài viết của mình (lại nói trước đông đảo công chúng ở đây). về Sài Gòn thuộc địa của Pháp). Phải có dũng khí “xung trời” mới dám vạch trần và lên án như thế này. Lại nữa, xuất thân từ xã hội phong kiến, việc ông phơi bày hiện thực đen tối của chính cơ cấu phong kiến như một điều hiếm thấy, một thái độ dũng cảm xuất phát từ lòng yêu nước sâu sắc, cách ông phơi bày và tố cáo xã hội đó một cách bức xúc không thể kiềm chế được. ? Ý tôi là:
– Học trò tham quyền, tham danh, mà sinh ra dối trá, nịnh bợ, “chỉ biết có vua mà không biết có dân”.
– Triều đình trì trệ, thối nát: “Người thắt lưng ngồi trên mũ, chít chít mà ngồi dưới, trăm ngàn năm có một!”
– Vua quan hưởng quýt, tham ô, cướp bóc của dân không coi trọng, không ai lên án. Quan trường xưa và nay “đúng hơn ăn cướp có phép một giờ”.
Chúng tôi chân thành kêu gọi mọi người hãy cùng nhau thức tỉnh và chấn hưng đất nước: “Nay muốn một ngày nước Việt Nam được tự do, độc lập thì trước hết dân tộc Việt Nam phải đoàn kết lại. Nhưng muốn đoàn kết thì không có gì tốt hơn là truyền bá chủ nghĩa xã hội trong nhân dân Việt Nam”. Trong bối cảnh xã hội lúc bấy giờ, ai đã có lời kêu gọi cứu nước chân thành, nghiêm túc và dũng cảm như vậy? Tất cả bắt nguồn từ tấm lòng vì dân, vì nước của Phan Châu Trinh.
Một tầm nhìn cách mạng mới mẻ, tiến bộ: Bài báo cho chúng ta thấy tầm nhìn cách mạng mới, tiến bộ của nhà bác học cùng với lòng yêu nước rực lửa của ông. Quan điểm này đã vượt qua những hạn chế của khoa bảng phong kiến để đưa ra những tư tưởng mới của thời đại. Phan Châu Trinh có tầm nhìn xa trông rộng ra toàn thế giới, nhất là châu Âu, tiếp thu văn minh, tư tưởng mới, duy tân và cứu nước, dân giàu nước mạnh, xây dựng một nhà nước độc lập và một thể chế dân tộc dựa trên cái này. Cho rằng công cuộc giải phóng dân tộc gắn liền với cách mạng xã hội, Người nhấn mạnh việc mở mang dân trí, phát huy tư tưởng dân chủ, coi đó là nguồn sức mạnh dân tộc để đánh đuổi giặc dốt, thực dân phong kiến. Bài viết này nói về việc phát huy tư tưởng tập thể vì sự tiến bộ, hướng tới một tương lai tươi sáng của đất nước. Tư tưởng đó được tác giả thể hiện rõ ràng, sôi nổi bằng cách lập luận logic, mạch lạc:
– Nếu khẳng định ở nước ta không có đạo đức xã hội thì hoàn toàn không ai biết chuyện đó.
– Nếu nhìn ra thế giới, so với châu Âu, tình cảnh đất nước hiện nay đau xót hơn: “Tiếc thay! Người dân nước ta không hiểu bổn phận sống với nhân loại của con người, lại càng không hiểu nghĩa vụ của mỗi người dân trong nước”.
– Chỉ ra nguyên nhân của tình trạng đó: do xã hội phong kiến bảo thủ, lạc hậu, trì trệ, cơ cấu phong kiến chỉ biết bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị, “có vua mới biết không có vua”. nhà vua. “Biết rằng có những người “phải tìm mọi cách để thực thi pháp luật và phá hoại sự đoàn kết của quốc gia.” Họ đã bỏ rơi dân chúng, họ không quan tâm đến cuộc sống của họ chứ đừng nói đến việc mở rộng và nâng cao kiến thức của họ: “Dân trí khôn! Những người ngu ngốc! Người chi lợi! Xấu người chi! Dân càng nhiều nô lệ, ngôi càng lâu, quan lại càng giàu!”
– Tình hình càng lúc càng căng thẳng, lẽ ra anh nên bỏ qua và nói: “Tiếc thay! Trong thôn có trăm người, mỗi người đều xem quyền thế, không có luân thường đạo lý. (…) Ồ! Với một dân tộc như vậy, làm sao tư tưởng cách mạng có thể nảy sinh trong đầu họ! Đó là lý do tại sao chúng ta không có chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.”
– Lời kêu gọi khẩn thiết: Muốn nước nhà được tự do, độc lập, thì dân tộc Việt Nam phải đoàn kết trước hết.
Ở nước ta, khúc chiết từ đạo đức xã hội đang sục sôi, hừng hực lòng yêu nước và tầm nhìn cách mạng mới, tiến bộ của chí sĩ Phan Châu Trinh. Lòng yêu nước và tầm nhìn cách mạng gắn liền với máu thịt đã đảm bảo cho bài viết có tính chiến đấu cao và sức thuyết phục lớn. Trong bối cảnh lịch sử đầu thế kỷ 20, có thể đánh giá đây là những lời tâm huyết của một nhà báo đã đóng góp cho các tác phẩm cách mạng cũng như cho nền văn học nước nhà.
