Đại cáo Bình Ngô
(Bình Ngô Đại Cáo)
– Nguyễn Trãi –
I. Giáo dục đại cương.
1. Tác giả: Nguyễn Trãi.
– Nguyễn Trãi là anh hùng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất, danh nhân toàn diện số một trong lịch sử Việt Nam thời phong kiến.
– Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi là bài ca yêu nước, tự hào dân tộc. Ông đã để lại cho hậu thế một di sản đồ sộ về quân sự, văn hóa, lịch sử, địa lý, ngoại giao,… đặc biệt là sự nghiệp văn học.
2. Tác phẩm:
– Hoàn cảnh ra đời: Đầu năm 1428, sau khi đánh thắng quân Minh xâm lược, Lê Lợi lên ngôi, sai Nguyễn Trãi viết tờ cáo cáo đình chiến, lập lại thái bình cho nhân dân.
– Thể loại cáo và thể văn xuôi (SGK).
II. Đọc hiểu văn bản:
1. Nêu luận điểm đúng
Nêu cao tư tưởng nhân ái, yêu nước, thương dân, trong đó khẳng định nền độc lập, tự chủ của dân tộc và các yếu tố chính về văn hóa, biên giới lãnh thổ, phong tục tập quán, tự tin và truyền thống lâu đời, hiểu rõ sức mạnh của dân tộc.
2. Kể tội giặc
Bản cáo trạng dựa trên tư tưởng nhân nghĩa và vị thế dân tộc, lên án tội ác của kẻ thù đối với nhân dân, nên lời ca thật đau lòng; bằng chứng thuyết phục.
– Lộ rõ bộ mặt thật của giặc Minh núp dưới danh nghĩa “Giết Phù Trần Hoảng”.
Tội ác của quân xâm lược Min:
+ Giết người vô tội
+ Đặt các thứ thuế vô lý chọc thủng dân
+ Gọi dân nhập ngũ
+ Khắc sâu sản phẩm
+ Phá hủy môi trường sống
+ Phá hoại cuộc sống bình yên của nhân dân
Tóm tắt tội ác:
“Tàn nhẫn biết bao, tre Nam Sơn không ghi hết tội
Dơ bẩn, nước Đông Hải rửa sạch mùi hôi”
Cấu trúc so sánh bất bình đẳng đã góp phần vạch trần rõ ràng tội ác giai cấp của kẻ thù.
3. Hồi tưởng lại cuộc khởi nghĩa Lam Sơn
* Giai đoạn đầu còn nhiều thách thức, khó khăn:
– Nhân vật Lê Lợi:
+ Nguồn gốc của chiếc áo vải
+ Rèn luyện ý chí căm thù giặc, quyết tâm cứu nước.
+ Có nghị lực và lòng dũng cảm phi thường
+ Có chí cầu tài, có mưu lược, có tài ra lệnh
– Khó khăn buổi đầu kháng chiến:
+ Kẻ thù mạnh
+ Thiếu nhân tài
+ Thiếu thức ăn
+ Thiếu lính
– Chiến lược: Tiêu diệt thêm một vài kẻ thù, lấy kẻ yếu chống lại kẻ mạnh
* Pha phản công giành thắng lợi:
Bối cảnh chiến lược:
+ Mang lại chính nghĩa cao cả để đánh bại sự tàn ác
+ Lấy nhân ái thay bạo lực
→ Nền tảng chính đáng.
– Những chiến công hiển hách của Khởi nghĩa Lam Sơn:
+ Hình ảnh thường thấy: sấm chớp, tàn tre gãy bay
+ Hình ảnh kẻ bại trận: nghe hơi thở mà hồn xiêu phách lạc, nín thở để thoát thân, xác đầy nội tạng, máu chảy thành sông, bê bết đầu, tàn đời.
+ Mưu kế: mẹo trừng phạt tâm (đánh vào lòng người)
– Chiến thắng kế hoạch cứu viện của địch:
+ Chiến thuật: cắt quân tiên phong, cắt nguồn lương thực
+ Những trận thắng liên tiếp, ầm ĩ
* Bình luận:
– Mọi sách lược đánh địch đều rất mềm dẻo, linh hoạt, rất hiệu quả và đem lại thắng lợi tất yếu cho quân ta. Điều này một lần nữa khẳng định tài cầm quân của nhà cầm quân, đồng thời cho thấy chiến thắng của nghĩa quân Lam Sơn không phải do may mắn hay quân địch quá yếu, mà hoàn toàn có cơ sở.
– Khí thế quyết thắng của quân ta được miêu tả bằng những hình ảnh phóng đại: gươm mài đá, đá núi lở, voi uống nước, nước sông cạn… kết hợp với cấu trúc câu rút gọn, nhịp điệu dồn dập.miêu tả nhanh không khí khẩn trương và hào hùng của các trận đánh.
– Cách ứng xử của mình đối với kẻ bại trận: mở đường thu nạp, cho năm trăm chiếc thuyền, cho hàng vạn con ngựa → thiện chí, lòng nhân nghĩa và tài ngoại giao vô cùng khôn ngoan của thủ lĩnh quân khởi nghĩa.
4. Tuyên bố chiến thắng, khẳng định nền độc lập
– Quy luật vũ trụ: “Kiến khôn thì lại Tây – Nhật Nguyệt hối rồi tẩy”
– Quy luật ngẫu nhiên: nguy đến nhân bình → tất yếu, quy luật lâu dài
– Các yếu tố góp phần làm nên chiến thắng: Nhà cầm quân tài ba Lê Lợi (truyền thuyết nhung xưa), thiên thời, địa lợi (trời đất), tổ tiên anh minh đã gián tiếp giúp đỡ.
III. Bản tóm tắt.
1. Thành phần:
– Tóm tắt cuộc kháng chiến gian khổ nhưng anh dũng của quân dân Đại Việt chống quân Minh xâm lược.
– Bản Tuyên ngôn Độc lập sáng ngời lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước và đấu tranh vì hoà bình.
2. Nghệ thuật:
– Phương pháp so sánh, liệt kê, sử dụng điển tích lịch sử, xây dựng hình ảnh tượng trưng.
– Âm thanh thay đổi linh hoạt.
- Hãy chứng minh: “Trong văn học viết từ thế kỷ X – XV, nội dung chủ yếu của các tác phẩm Chiếu dời đô và Hịch tướng sĩ là lòng yêu nước thương dân, tinh thần quật khởi chống ngoại xâm. ” và “Nước Đại Việt ta” (trích Bình Ngô đại cáo)”
