Soạn bài: “Bài ca ngất ngưỡng” (Nguyễn Công Trứ)

BÀI HÁT BẤT NGỜ

– Nguyễn Công Trứ –

I. Giáo dục đại cương.

1. Tác giả: Nguyễn Công Trứ.

– Nguyễn Công Trứ (1778-1858) xuất thân trong một gia đình Nho học ở làng Uy Viễn, huyện Ngi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

– 1819 ông thi đỗ và được bổ làm quan.

– Là người tài giỏi, tâm huyết với nhiều lĩnh vực: văn hóa, xã hội, kinh tế, quân sự.

– Con đường đến với tiếng Hoa không bằng phẳng.

– Ông chủ yếu sáng tác bằng chữ Nôm. Thể loại yêu thích Ca hát.

– Lời bình: Nguyễn Công Trứ là người có chí lớn, “kinh bang tế thế” (trị quốc, giúp đời), tung hoành ngang dọc. Là một con người, theo quan điểm của ông, “Danh tiếng…núi sông” hay “danh tiếng không cây cỏ nào phá được”, nhưng những con người sống theo lý tưởng cao đẹp đó lại luôn gặp phải “thế gian nghiệt ngã của tình thương. , nóng trong túi rỗng” nên đôi khi anh thấy: “danh lợi làm đám đông chán, vui với cúc là vui”.

– Nguyễn Công Trứ là người yêu Nho, trung thành với lý tưởng minh quân; một cuộc đời đầy thăng trầm; sống mạnh dạn, phóng khoáng, tự tin, cống hiến nhiều cho nước nhà nhân dân;

– Nguyễn Công Trứ là người đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển của ca dao trong văn học Việt Nam.

2. Tác phẩm:

– Thời điểm sáng tác: Sau 1848 là năm ông về hưu.

– Thể loại: Hát – Một trong những làn điệu Ca Trù.

– Nội dung: Xuất thần thể hiện tư thế của con người vượt lên trần tục, thái độ sống phóng túng. Đây là nếp sống nhất quán của Nguyễn Công Trứ: cả khi làm quan, trong cũng như ngoài triều và lúc về hưu. Tác giả cảm thấy rất hay về tài năng và lòng dũng cảm của anh ấy -> Chủ yếu.

II. Đọc hiểu văn bản:

1. Nguồn cảm hứng chính của bài thơ

– Từ “thừa thãi” xuất hiện 5 lần. Chân nghĩa của từ “chôn vùi” như sau: Trạng thái vật cao ở tư thế nằm, không vững vàng, lắc lư, không ổn định, gây khó chịu cho người.

⇒ “Vượt rào” là cách Nho giáo phá vỡ khuôn mẫu ứng xử “khắc kỷ, phục tùng”, dám khẳng định mình, khẳng định bản lĩnh cá nhân, dám thử thách, phá cách để hình thành lối sống thực tế hơn, nhân cách bắt nguồn từ con người anh. ý thức về tài và sắc → Điều nhấn mạnh nhân cách của ông là nội dung xuyên suốt tác phẩm.

Bằng tài năng và nhân cách, Nguyễn Công Trứ đã thể hiện bản lĩnh của mình trong “Bài ca ngất ngưởng”, một lối sống, một lối sống ít khuôn phép của Nho giáo. Xuất thần là sự ngang tàng, phá cách, phá bỏ khuôn mẫu ứng xử “khắc kỷ, ngoan ngoãn” của Nho giáo để hình thành một lối sống thực tế hơn, dám là chính mình, dám thể hiện bản lĩnh cá nhân…

Ông phản đối mạnh mẽ các nghi lễ và niềm tin tôn giáo.

2. Phong cách ngất ngưởng nơi trang trọng (6 câu đầu):

Trong thời gian làm quan, Nguyễn Công Trứ đã thể hiện rất nhiều thái độ “dằn mặt” ở kinh thành, chẳng hạn: ông cho rằng đã là người thì phải gánh nợ mà làm để trả.

– Tuyên ngôn về nam tính: “Không có bổn phận của vũ trụ bên trong” – Quan niệm sống là hành động, dấn thân.

– Anh ta tự hào về dịch vụ và tài năng của mình, có ý thức cao về giá trị cá nhân:

+ Nhân tài (Vatican).

+ Tài chánh chính trị (Tham Tấn, tổng đốc)

+ Tài năng quân sự (mưu lược) khiến ông trở thành “một tay” (danh nhân) về trí tuệ.

Tuy nhiên, đối với Nguyễn Công Trứ, danh lợi không chỉ là vinh dự mà còn là nghĩa vụ, trách nhiệm nên ông coi đó là nghĩa vụ tự nguyện làm nô lệ cho tự do và tài năng → Tâm trạng của con người đã trải qua bao nhiêu éo le. trong bộ máy quan liêu. Ông coi làm quýt là mất tự do nhưng ông vẫn làm quýt: Bởi ông coi làm quýt là điều kiện, là phương tiện để thể hiện hoài bão vì dân, vì nước, vì tài năng của mình. Điều quan trọng là trong một môi trường nhiều hạn chế, anh ta vẫn có thể thực hiện lý tưởng xã hội của mình và giữ được dũng khí và nhân cách của mình.

⇒ 6 khổ thơ đầu là lời chân thành khẳng định tài năng và lí tưởng của nhà thơ, niềm tự hào về phẩm chất, năng lực và thái độ dẫn lối sống tài tử, phóng khoáng, kiêu ngạo của nhà thơ khi làm quan. Anh ấy có tài năng thực sự và dấn thân vào sự nghiệp, không bao giờ thỏa hiệp với danh dự gia đình. Đây là thái độ của một dũng sĩ đầy niềm tin và quyết tâm lý tưởng.

– Nghệ thuật: Hệ thống từ Hán Việt nghi lễ, trang nghiêm, nhịp điệu nhịp nhàng, nhiều ẩn dụ khẳng định tài năng xuất chúng, địa vị xã hội hiển hách xứng đáng với người kiệt xuất.

2. Cảm tưởng khi về hưu (10 câu tiếp):

– Ngũ cáo là một hiện tượng lạ, một phong cách khác. Quan niệm hưởng thụ cuộc sống theo sở thích cá nhân:

+ “Được và mất… ngọn phong mùa đông”

+ Khi “khi bạn đọc… khi bạn đọc” “thời gian” lặp đi lặp lại tạo cảm giác vui sướng thường trực. “Không… thói”: Không thành Phật, không phải tiên nữ, không dính dáng thế gian, sống ngoài đời, sống cực lạc sống khác người → nhạo báng cả thế gian

– Tuyên ngôn khẳng định cá tính và bản lĩnh:

+ “Nó không chống lại âm nhạc. Tôi cho sự thật của nhà vua, nói chung, tất cả tôn giáo của tôi.”

– Quan niệm sống:

+ Đừng tạo ra sự khác biệt

+ Đừng tìm kiếm sự khen ngợi

+ Vui vẻ, không có vấn đề

→ Cá tính, dũng cảm cao độ, chấp nhận tất cả, bỏ qua mọi tục lệ, không sống buông thả.

– Nguyễn Công Trứ đã tổng kết cuộc đời mình và cho rằng hai điều quan trọng nhất của một người là trách nhiệm “kinh thiên hạ” và đạo đức vua tôi. Anh ấy đã giữ nó, biểu diễn xuất sắc.

– Ông không chấp nhận việc cúi đầu, khuỵu gối, hay tục lệ “ở triều người khác… như mình” thường thấy khi ông quấn quýt tại triều đình. Tôi xác nhận tài năng, phẩm cách và lòng trung thành của vua tôi. lời thề trọn đời vì dân vì nước của tác giả.

→ Đó là người bề tôi trung thành khẳng định bản lĩnh và tài năng sánh ngang với danh tướng.

3. Câu thơ cuối: khẳng định vị trí của tâm hồn.

– Ông vừa hỏi vừa khẳng định: ở triều đình không ai sống xa hoa như ông ⇒ Bản lĩnh cá nhân ở đời.

4. Nghệ thuật

– Vận dụng thành công hình thức đọc diễn cảm để bộc lộ tài năng, nhân cách, quan niệm sống của tác giả.

– Bài thơ hài hước, trào phúng.

5. Ý nghĩa của văn bản

Con người Nguyễn Công Trứ được hiện lên qua hình ảnh “ngài ngất ngưởng”: từng làm nên sự nghiệp lớn, chí khí ung dung, bản lĩnh sống mạnh mẽ, ít nhiều đã phá vỡ quan niệm sống, xóa bỏ những khuôn sáo hà khắc của lễ giáo phong kiến.

Bài hát xuất thần thể hiện quan niệm của người nghệ sĩ nổi tiếng đầu thế kỷ XX, dựa vào phẩm chất thực sự và lòng dũng cảm.