Phân tích những nét nghệ thuật trong bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” (Thanh Thảo).
Thanh Thảo là một nhà thơ luôn có nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội, ông là một trong những nhà thơ không ngừng nỗ lực mang đến sự đổi mới cho thơ ca Việt Nam bằng việc phát huy trực giác và đổi mới cách thể hiện thơ ca. . là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Thanh Thảo, chơi với màu sắc trung tính, siêu thực. Bài thơ “Đàn ghi ta của Lorca” thể hiện niềm thương cảm đối với Lorca, người nghệ sĩ tự do, cô độc nhưng vẫn giữ được niềm kiêu hãnh của mình mặc cho cái chết oan uổng của tác giả.
Đàn ghi ta là niềm tự hào của đất nước Tây Ban Nha (hay còn gọi là tiếng Cam Tây Ban Nha), là hình ảnh đại diện cho Lorca và những sáng tạo nghệ thuật của ông – một nghệ sĩ chân chính đã dùng thi ca và âm nhạc để ca ngợi tự do. Câu nói được trích trong bài thơ Azbarla của Lorca thể hiện sự gắn bó của Lorca với nghệ thuật đàn nguyệt, mặt khác Lorca mong muốn thế hệ sau tiếp nối những thành tựu nghệ thuật của mình, sáng tạo ra những cái mới.
Là nhà thơ vĩ đại của Tây Ban Nha hiện đại, Lorca đã đưa văn hóa dân gian Andalucia và sức sống của xứ sở bò tót vào thơ ca của mình. Là một người sành sỏi về âm nhạc dân gian, anh ấy thường thích đi du lịch khắp đất nước với tư cách là một người gypsy cô đơn và đọc những bài thơ của mình, chẳng hạn như những bản tình ca và ballad. Vì thế, Lor-ca như một nghệ sĩ kép: nhà thơ và nhạc sĩ.
Đàn ghi ta của Lorca là một thể thơ trong đó ngôn từ hòa quyện với âm nhạc, hình ảnh thơ và cấu trúc âm nhạc bay bổng theo từng cặp. Thực tế, để làm phong phú thêm âm hưởng thơ của mình, Thanh Thảo cũng mô phỏng những âm thanh tương tự như những nốt nhạc ghi-ta, mô phỏng lối chơi đàn thường đệm cho ca sĩ khi biểu diễn.
Thanh Thảo đã chọn thời điểm bi thảm nhất trong cuộc đời Lorca làm cảm hứng cho bài thơ: lúc ông bị bắn chết. Lorca luôn được báo trước và bị cái chết truy đuổi không ngừng. Nhưng anh không thể ngờ cái chết nghiệt ngã nhất lại giáng xuống thân thể mình. Tất cả cái chết là không công bằng để đau buồn. Cái chết của Lorca còn éo le hơn. Ông bị phát xít giết năm 37 tuổi, xác ông bị ném xuống giếng để chôn cất. Mất mát khủng khiếp như vậy, nhưng trớ trêu thay, cái chết cũng là một sự giải thoát. Miễn cưỡng nhưng hoàn toàn tự do. Suy nghĩ của Thanh Thảo bị bủa vây bởi những mặt trái của cái chết. Di chúc đầu đời của Lorca, nhất là khi đọc câu văn như một lời nguyện cuối cùng: Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn. Như vậy, bài thơ đã chọn cho mình một hình thức: vừa là cống phẩm, vừa là bi kịch.
Tây Ban Nha – Red Cap
Thanh Thảo chọn viết về Lor-ca, đây đều là những bài thơ rất siêu thực trong thế giới nghệ thuật của riêng Lor-ca, nhưng sau khi lãng quên, chúng vẫn không ngừng đeo bám Thanh Thảo: tiếng đàn, khúc mộng du, con ngựa ô, vầng trăng đỏ, cô đơn hiệp sĩ, trang phục đấu sĩ, máu đấu trường, cô gái digan, bùa ngải, hoa tử đinh hương… Và tất nhiên, làm sao có thể thiếu dòng sông với cỏ hoang là những hình ảnh – biểu tượng gắn liền từ lâu với thơ Thanh Thảo. Nhờ vậy, hình tượng Lor-ca và nỗi niềm của Thân Thảo có chung một ngôn ngữ, đó là chất liệu thơ hỗn hợp.
Trong bài thơ, Thanh Thảo sử dụng những cách kết hợp khá phổ biến trong thơ tượng trưng. Tôi gặp cây đàn, cây đàn nâu, cây đàn lá xanh, cây đàn tròn, cây đàn chảy máu, đất cô đơn, trăng rằm, cây đàn chôn cất. , đường cọ, sông rộng… Nhiều người lấy hình ảnh làm biểu tượng, coi đó là một hình duy nhất gồm nhiều hình. Đường chỉ tay là hiện thân của vận mệnh thiêng liêng. Đường chỉ tay đứt đoạn tượng trưng cho một đòn tàn nhẫn ngang trái của số phận.
Cây đàn đại diện cho âm nhạc và thơ ca. Đây là tiếng đàn lia của một nghệ sĩ tài hoa. Cây đàn màu bạc là sự biến đổi của cây đàn màu nâu khi nó chuyển sang một thế giới khác. Ngược lại, cây đàn đã qua tay bậc siêu nhân. Nhà thơ bơi trên cây đàn bơi trong con thuyền của nhà thơ vượt qua bờ sinh tử. Bùa hộ mệnh của cô gái giang hồ là một vẻ đẹp bí ẩn. Dòng xoáy là một tai họa định mệnh trong dòng sông số phận, nhưng cũng là ranh giới giữa sự sống và cái chết, thực tại và hư vô. Hành động ném bùa, ném tim giàu ý nghĩa tượng trưng cho sự tiễn biệt và cứu rỗi của Lorca… Lối viết này được Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Bích Khê, v.v. không còn xa lạ với bạn đọc. Chế Lan Viên hay Xuân Thu tao nhã. nhóm tập Thơ Mới. Tuy nhiên, nó đã được Thanh Thảo vận dụng một cách khéo léo và hài hòa để tạo nên lối tắt cho thơ mình. Đặc biệt, trong đoạn văn bày tỏ sự tiếc thương, tiếc thương trước cái chết bi thảm của Lorca, câu thơ có giọt nước mắt trăng, lời ca kết hợp cả tính tượng trưng của thơ Đường và tính tượng trưng của Thơ mới:
Không ai đàn áp âm nhạc
giọng nói như cỏ dại
nước mắt trăng
lấp lánh nơi đáy giếng
chúng ta cũng thấy vẻ ngoài ngắn gọn của anh ấy. Câu ấy viết theo kiểu “nghệ thuật sắp đặt”, cứ như là ghép hai hình ảnh: giọt nước mắt – vầng trăng? Không có kết nối từ giữa chúng. Thường thấy bỏ quan hệ từ là một cách làm tăng nghĩa của hình ảnh, của bài thơ. Vì lúc này giữa chúng có thể tạo ra nhiều kiểu quan hệ từ, tạo ra nhiều nghĩa: 1) quan hệ đẳng lập: xé (và) trăng; 2) nối song song: xé gấu (với); 3) quan hệ so sánh hơn: xé gấu (as) ; 4) sở hữu: giọt nước mắt của mặt trăng; 5) quan hệ nhân cách: giọt nước mắt (là vầng trăng)… Người đọc nhất thời bối rối: ý nghĩa thực sự của câu thơ là gì? Nhưng khoảnh khắc ấy sẽ qua nhanh thôi, bởi câu trả lời chỉ có một: đó phải là sự giao thoa và rực rỡ của tất cả những ý nghĩa này.
Việc tái hiện cảnh hành quyết Lorca với những sự kiện tàn khốc, dù là đứt đoạn nhưng ít nhiều cũng có cái “lõi” cho bài thơ. Nếu bạn muốn nói, bạn có thể nói một chút. Tâm trí người đọc ngay lập tức bị cuốn vào câu chuyện kể về những sự kiện này với nỗi kinh hoàng, đau đớn và xót xa cho một con người vô tội, tài năng bất lương. Nhưng dường như giai đoạn kia cũng theo các giai đoạn phát triển của cấu trúc ca khúc. Trong bài thơ này, màn trình diễn của Lor-can được chia thành bốn phần xét về nội dung, với những đoạn có mục đích nhất định về độ dài và nhịp độ.
Đầu tiên, phần mở đầu giới thiệu một cách ấn tượng hình ảnh Lor-ca: tiếng đàn vi-ô-lông / Tây Ban Nha – Tây Ban Nha – áo đỏ / li-la li-la li-la / độc hành lang thang vào miền hiu quạnh / có vầng trăng tròn / trên yên ngựa mỏi. Tiếp tục, trong diễn biến, Lorca bị giết: Tày – Bàn – Nha / hát nghêu ngao / bỗng hốt hoảng / quần áo đỏ hoe / Lorca bị đưa ra trường bắn / đi như người mộng du. Đoạn tiếp theo, cao trào, tiếc thương hiện thực phũ phàng: tiếng ghi ta nâu / bầu trời cô gái / tiếng ghi ta lá xanh / tiếng ghi ta bọt nước / tiếng viết cũng trong veo / máu chảy // không ai át tiếng đàn / tiếng đàn tiếng đàn như cỏ hoang / giọt lệ trăng / lấp lánh đáy giếng. Và cuối cùng là đoạn kết với hình ảnh Lor-ca, người đã bỏ lại tất cả và tự do: Đường chỉ tay đứt đoạn/ Dòng sông dài vô tận/ Lor-ca lênh đênh bên nhau/ bên cây đàn bạc // chàng trai ném sự quyến rũ của cô gái gypsy / vào xoáy nước / chàng trai ném trái tim mình / vào sự im lặng đột ngột / li -la li-la li-la…
Nó giống như có hai chuỗi li-la li-la li-la ở đầu và cuối. Thành thật mà nói, khi tôi lần đầu tiên đọc bài thơ này trên khối Rubik, tôi đã thấy chuỗi đó là một tính năng kỳ lạ. Nhưng khi đọc kỹ hơn, có vẻ như không có âm tiết trống rỗng, mà là một ý nghĩa tốt. Nhưng sự thật là gì? Mãi sau này, khi đọc kỹ cấu trúc hơn, tôi mới thấy rõ: hóa ra giữa thơ và nhạc có một mối quan hệ thú vị. Đặc biệt là sự giao thoa giữa âm thanh và hình ảnh. Mở đầu là hai câu: Tiếng đàn cầm/ Cái mũi đỏ Tây Ban Nha. Thanh Thảo đã chọn hai hình ảnh này để mở đầu bài thơ, như tạo nên âm chủ cho một bản nhạc. Đó là những tương phản kín đáo nhưng sắc nét: âm thanh hồn nhiên – màu sắc gay gắt, âm nhạc dân gian – trang phục đấu sĩ, khiêm tốn – kiêu ngạo, vui tươi – kinh hoàng, nghệ thuật – bạo lực, bản sắc thối nát – hiện thực tàn khốc… Hai hình ảnh tưởng như tương thích bỗng va chạm với nhau.
Nội dung chính mà bài thơ phát triển sẽ là thân phận con người trong hiện thực đầy tranh cãi ấy. Rồi ngay sau hai dòng mở đầu đó là một chuỗi âm thanh li-la li-la li-la. Nó giống như một chuỗi nốt nhạc mà người đệm đàn (guitar) lướt qua dây đàn để kết thúc phần intro, đánh dấu quãng nghỉ để ca sĩ chính thức bắt đầu chơi bản nhạc. Và bài thơ kết thúc bằng sự trở lại của chuỗi âm thanh đó. Nó giống như phần đệm cuối cùng được tạo ra sau khi lời bài hát dừng lại. Bình dị nhưng đầy phấn khích. Khi âm thanh náo động, bản thân nó cũng nên thơ!
Nhưng xét về ý nghĩa, tử đinh hương là loài hoa màu tím mà người phương Tây rất yêu thích: hoa tử đinh hương – lilac flower. Chuỗi âm thanh tiếp theo bao gồm hình ảnh của những vòng hoa màu tím nối tiếp nhau. Đó là những bông hoa của thế gian chúng thầm kính trọng trước linh hồn của thi sĩ Lorca hay muôn ngàn bông hoa của sự sống đã nở từ cái chết đau thương của thi nhân, chúng thể hiện sức sống bất diệt của những giá trị đích thực trên cõi đời này ?
Mỗi tác phẩm nghệ thuật là một sản phẩm độc đáo. Không chỉ nội dung mà cả hình thức. Năng lượng sáng tạo có thể được tích lũy lâu dài cả trong ý thức và tiềm thức, cả qua vốn sống, vốn văn hóa và kinh nghiệm nghệ thuật. Sáng tạo nghệ thuật là thế; Nó phải là nghệ thuật. Là người luôn đổi mới, Thanh Thảo hiểu rõ điều này. “Với những bài thơ hay, nhà thơ sáng tạo bằng cả thể xác và trí óc, không biết cái nào có trước: vật chất hay tinh thần. Đó là một quá trình, nhưng sáng tạo là một khoảnh khắc. Khoảnh khắc đó xảy ra càng sớm thì càng tốt
