Phân tích đoạn thơ Qua sông Đuống của Hoàng Cầm:
“Bên kia sông Đuống”
Quê hương ta hương nếp thơm
Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi
Sắc màu dân tộc tươi sáng trên giấy
Quê hương ta từ ngày khủng khiếp
Địch bắn dữ dội
Cánh đồng của tôi khô cằn
Ngôi nhà của chúng tôi đang cháy
Chó gặp phải một gói
Huyết lê lưỡi dài
Con hẻm ven biển yên tĩnh và hoang sơ
Hai mẹ con đàn heo âm dương
Cách biệt hai kẻ thù
Đám cưới chuột thật vui
Bây giờ bạn đang đi đâu?”
(Ngữ văn 12, tập 1, tr. 79-80, NXB “Tahsil” – 2006)
* Gợi ý bài tập về nhà:
Bên kia sông Đuống là bài thơ trữ tình viết về đất nước của Hoàng Cầm, một nhà thơ rất nổi tiếng về thơ kháng chiến chống Pháp. Nghe tin quê hương bị giặc xâm lăng, bom đạn tàn phá, lòng nhà thơ trào dâng những đợt sóng đau thương, để rồi tự hào về quê hương Kinh Bắc giàu truyền thống văn hiến.
“…dọc sông Đuống
…………………….
Chúng ta phải đi đâu bây giờ?”
Trong các tác phẩm văn học Việt Nam, chúng ta đã nhiều lần bắt gặp mùi hương nếp đầu mùa. Nguyễn Đình Thi đã ngửi thấy mùi thơm cốm mới vào một buổi sáng mùa thu. Đến đây ta có thể ngửi thấy thoang thoảng mùi gạo nếp quê Kinh Bắc. Quê hương trở về với bao cảnh đẹp. Những bãi cát, những nương mía, nương ngô xanh mướt, thoang thoảng hương lúa nếp. ĐÚNG VẬY! Đó là thứ mùi dường như là “đặc sản” chỉ riêng người Việt Nam mới có. Đi đâu người ta cũng nhớ mùi lúa, mùi cánh đồng trĩu bông là ký ức:
“Hương vị mộc mạc của gạo
Đó là một nơi dễ dàng để mọi người chia sẻ.”
(Nhiệt Rơm – Nguyễn Duy)
Ngoài hương lúa nếp ấy, quê hương Kinh Bắc còn được nhớ đến với những bức tranh làng Hồ. Lợn với vòng xoáy âm dương luân chuyển tượng trưng cho sự giao hòa của trời đất, đồng thời cũng là ước mơ làm ăn phát đạt của người dân. Rồi những chàng trai cúi đầu, bức tranh dừa độc đáo và đám cưới chuột ngộ nghĩnh tái hiện nét sinh hoạt, phong tục truyền thống của làng quê Việt Nam.
Đời sống văn hóa tinh thần của bà con thật giản dị, nhưng tràn đầy niềm vui và tình đoàn kết. Rất độc đáo khi Hoàng Cầm phát hiện ra rằng màu trong bức tranh đó là “màu dân tộc”, tức là màu của người Việt Nam chứ không phải du nhập từ nơi khác. Màu này được các nghệ nhân nghiên cứu và sử dụng để pha trộn các màu từ cỏ cây, hoa lá. Màu dân tộc nên in trên giấy rất dân tộc; “giấy nhắn”.
Là loại giấy được phủ vỏ sò, vỏ ốc để có màu trắng tinh…
Nỗi nhớ nhà với những bức tranh làng Hồ nổi tiếng đã mang đến cho nhà thơ bao kỉ niệm ngọt ngào. Nỗi nhớ ngọt ngào như một lời ru trong nhịp ru êm đềm, Hoàng Kam dường như cũng muốn ôm lấy nó. Mùi có khả năng đánh thức con người, đặc biệt là vào ban đêm khi họ hồi tưởng về quá khứ. Ngôi nhà nhỏ bình yên này là điểm đầu tiên để Hoàng Cầm đi sang bên kia sông Đuống trong suy nghĩ – Nhớ mùi rất riêng, nhưng cũng rất tự nhiên, bởi hương thơm, âm thanh… là “bóng”. thêm… “hình ảnh” của hiện thực. Rất khó hiểu, nhưng cũng dễ nhớ lại một kỷ niệm ấp ủ:
“Làm sao anh có thể chấp nhận nỗi nhớ?
Giữa mênh mông tiếng dế ríu rít đêm
Cách ướp cỏ hương bài như thế nào?
Làm kem dưỡng da thơm mùi gạo?”
(Chút bình yên ngày xưa – Thái Quang Vinh)
Nhưng điều ước này không bao giờ có thể thực hiện được. Tại sao vậy? Chiến tranh, hai chữ đơn giản ấy, nhưng chứa đựng biết bao sự tàn phá và chết chóc khủng khiếp, Quang Dũng đã từng than thở “Xác già ngập ruộng” và tức giận: “Đã bao lần xác trẻ bị trôi sông? .
Hoàng Cầm cũng chung nỗi niềm, quê hương buồn tẻ, buồn tẻ:
“Quê hương tôi từ ngày khủng khiếp
Địch bắn dữ dội
Cánh đồng của tôi khô cằn
Ngôi nhà của chúng tôi đang cháy
Chó gặp phải một gói
Huyết lê lưỡi dài
Ngõ vắng bờ vắng”
Nhịp thơ dài bỗng ngừng lại, ba tiếng cô đọng trong một dòng:
“Cánh đồng của tôi khô héo”
Nhà tôi cháy rồi”
Nhịp sắc nét được cắt bỏ cho nhịp điệu bình thường. Dường như trong hai câu thơ này có rất nhiều giận hờn và say sưa. Hoàng Cầm hiểu sâu sắc tâm lý người nông dân. Ruộng đồng, nhà cửa là tài sản quý giá nhất của họ, là di sản họ truyền từ đời này sang đời khác, nay không còn gì khô héo, cháy trụi. Câu thơ tuy mang tính chất liệt kê nhưng vẫn có sức khái quát cao vì nó thể hiện một cách sinh động tình cảm của con người.
Câu thơ “Ngõ nát vắng” lơ lửng như một tiếng thở dài đã chết. Aya như một tiếng kêu cứu, cô đang cầu xin bên bờ vực thẳm, nhưng dường như không ai có thể cứu cô, cô rơi vào tuyệt vọng. Nét riêng của nhà thơ Hoàng Cầm là không nói về người mà chỉ nói về hình. Thứ nhất, “Tranh Đông Hồ gà lợn tươi trong/ Sắc dân tộc sáng trên giấy cói”. Hai câu thơ cô đọng và thể hiện đầy đủ nét đặc sắc của tranh làng Hồ: Tinh thần dân gian, dân tộc của ông từ chủ thể (gà, lợn) đến đường nét, màu sắc tươi sáng (màu sáng, nét tươi tắn) chất liệu (dọc giấy) độc đáo. ). Sau đó, ông sử dụng hai hình ảnh tương phản để mô tả cảnh chia tay.
Hòa bình ở trên, quá khứ, chiến tranh ở dưới, bây giờ; Trên hợp, dưới ly, xưa sống nay chết, xưa thiên đường, nay địa ngục trần gian. Hình ảnh bức tranh như trở nên sống động trước mắt ta:
“Mẹ con là bầy heo âm dương
Cách biệt hai kẻ thù
Đám cưới chuột thật vui
Chúng ta phải đi đâu bây giờ?”
Tranh dân gian trở thành tranh vẽ tinh thần là chính, mà thơ ca là sức sống, là hơi thở của vùng đất Kinh Bắc. Nó đã ngấm vào nỗi nhớ của ông và trở thành một thành tố quan trọng trong nỗi nhớ quê hương của ông. Câu thơ dường như đan xen giữa thực và ảo, như một bầy “chó ngộ”, “mẹ con, âm dương lợn”, “đám cưới chuột” bị cuốn vào vòng xoáy của hư ảo. quá khứ có thật vì nó sống động trong tâm tưởng nhà thơ, như những cảnh có thực, như những con người có thật trên quê hương. Đúng là vậy, bởi tranh làng Hồ là tầm nhìn, ước vọng của người dân về một cuộc sống yên vui, ấm no, hạnh phúc, nhưng giờ chỉ còn là hoài niệm và “tan tác rồi”. anh ấy không biết mình sẽ đi đâu. Đó cũng là sự đau buồn, đau đớn và hận thù. Nó trở thành một đoạn điệp khúc lặp đi lặp lại trong các phần sau, kết thúc bằng câu “chúng ta không thể ngừng buồn”.
Bài “Bên kia sông Đuống” của Hoàng Cầm viết về nỗi lòng của nhà thơ khi nghe tin quân thù đang xâm chiếm quê hương. Có lẽ vì thế mà nước mắt tôi tuôn trào khi lần đầu bắt gặp thơ Nguyên Hồng… Đoạn thơ khép lại nhưng lại mở ra trước mắt ta những hình ảnh tươi đẹp về ngày đất nước hòa bình, thống nhất cho quê hương Kinh Bắc. không còn “biến mất” thì sẽ như sông Đáy.
“Sông Đáy chảy quanh Phú Quốc”
Tiếng sáo diều đêm trăng thổi”
(Đôi Mắt Sơn Tài – Quang Dũng)
