Lý lẽ: “Mỗi nghệ sĩ có thể đến với văn chương và cuộc sống theo cách riêng của mình. Nhưng… tư duy nghệ thuật dù đổi mới đến đâu cũng không thể đi chệch khỏi quy luật của chân, thiện mỹ và nhân văn”. (Lã Nguyên – Về Tác Giả và Tác Phẩm, Nxb)
* Gợi ý bài tập về nhà:
I. Trình bày vấn đề:
Mỗi nghệ sĩ có thể đến với văn chương và cuộc sống theo cách riêng của mình. Nhưng tư duy nghệ thuật dù đổi mới đến đâu cũng không thể đi chệch khỏi quy luật Chân-Thiện-Mỹ, là quy luật của nhân loại. Sứ mệnh của các nhà văn chân chính là khơi ngòi cho dòng sông văn học chảy ra đại dương nhân loại.
II. Giải pháp của vấn đề.
1 Giải thích:
1. Giải thích:
– Lối riêng: thể hiện những lối khác nhau trong sáng tạo văn học nghệ thuật của người nghệ sĩ.
– Quy luật của cái chân, cái đẹp và cái nhân văn: đó là những giá trị văn học có khả năng nhân bản hóa con người (nhận thức, giáo dục, thẩm mỹ…). Đây là bản chất nhân văn vĩnh cửu của văn học.
– Các bài phê bình khẳng định vai trò định hướng của mỗi người trong khám phá, sáng tạo nhưng địa chỉ muôn đời của văn học vẫn là chân, mỹ và nhân văn.
2. Thảo luận:
– Mỗi nghệ sĩ có thể đến với văn chương và cuộc sống theo cách riêng của mình, bởi vì:
+ Vì cuộc sống là đối tượng khám phá của văn học nghệ thuật. Cuộc sống là nơi sinh ra văn học. Đứng trước hiện thực phong phú của cuộc sống, mỗi nghệ sĩ đều trải qua những cảm xúc, suy nghĩ, cách lý giải khác nhau, lựa chọn những đề tài khác nhau, chạm đến những đề tài khác nhau, đặt ra những vấn đề khác nhau. Và đây là con đường họ đã tạo ra cho mình. Đây cũng là yêu cầu nảy sinh từ đặc thù của văn học nghệ thuật: lĩnh vực sáng tạo. Đây cũng là lương tâm và trách nhiệm của mỗi nghệ sĩ. Nam Cao tâm niệm: “Văn chương đâu cần nghệ sĩ khéo…”.
+ Nét đặc trưng của văn học là lĩnh vực sáng tạo. Đứng trước hiện thực phong phú, mỗi nghệ sĩ có những cảm xúc, suy nghĩ, cách hiểu khác nhau, chọn đề tài khác nhau, tiếp cận khác nhau.
+ Việc chọn lối đi riêng sẽ tạo nên sự đa dạng, đổi mới trong sáng tạo nghệ thuật qua việc khẳng định vị trí, phong cách của nhà văn.
– Tư duy nghệ thuật đổi mới đến đâu cũng không thể đi chệch khỏi quy luật của chân, thiện mỹ, nhân văn, bởi vì:
+ Cái chân, cái đẹp, con người là mục tiêu và là trung tâm của mọi sáng tạo nghệ thuật. Nếu họ không làm theo cách riêng của họ, công việc của họ sẽ trở thành một bản sao, họ sẽ chết theo vết chân của những người đi trước.
+ Quy luật chân, thiện mỹ, nhân văn, soi sáng cho người đọc ánh sáng lí tưởng, đánh thức tình yêu cuộc sống, vun đắp sự đồng cảm, giáo dục và thanh lọc tinh thần nhân văn… gần gũi với con người hơn.
Tác dụng: Bằng cách tạo ra lối đi riêng, người nghệ sĩ sẽ tạo ra sự đa dạng trong sáng tạo nghệ thuật, khẳng định sức sống của từng tác phẩm, vị trí, phong cách của nhà văn, lý do dừng lại của nhà văn.
* Tư duy nghệ thuật…. quy luật của cái chân và cái đẹp, quy luật của con người:
– Đây chính là vấn đề đổi mới tư duy nghệ thuật – một vấn đề đặt ra như một đòi hỏi thực tế và sống còn của nghệ thuật. Nhà văn phải luôn tự làm mới mình để góp phần đổi mới nghệ thuật. Có gì mới? Đổi mới đề tài, chủ đề, cảm hứng, phong cách… Trước cuộc sống, đổi mới tư duy, cách nhìn của nhà văn là rất quan trọng.
– Nhưng mọi sự đổi mới đều không đi chệch quy luật của chân, thiện, mỹ. Chân, thiện, mỹ, con người vẫn là đích đến của mọi khám phá, sáng tạo nghệ thuật. Quy luật của cái chân, cái đẹp và con người giống như cái mỏ neo, cái giới hạn mà bán kính sáng tạo của nhà văn không thể vượt qua bất cứ hướng nào. Nói cách khác, nó cũng là trung tâm của mọi khám phá nghệ thuật.
Văn học là nhu cầu của con người, là món ăn tinh thần không thể thay thế, bởi nó là lĩnh vực đáp ứng nhu cầu cuộc sống của con người. Văn học có nhiều chức năng (nhận thức, giáo dục, thẩm mỹ, dự báo, giải trí…); Có nhiều quan niệm cổ kim, tây phương nhưng điểm giao thoa vẫn là chân – thiện – mỹ, những vấn đề nhân văn của cuộc sống con người. Chân chỉ chức năng nhận thức của văn học; Văn học phải là bản gốc. Nó đề cập đến chức năng giáo dục và cảm xúc của văn học tốt. Thẩm mỹ là nói đến chức năng thẩm mỹ, chức năng cơ bản nhất, là chất keo kết dính các chức năng khác. Khi văn học đạt tới cái chân, cái đẹp, cái đẹp thì nó đạt tới chiều sâu của nhân bản, của con người, của con người.
* Sứ mệnh của nhà văn chân chính…đại dương nhân loại:
– Đây là vấn đề của nhiều nhà văn. Các từ được sử dụng có thể khác nhau, nhưng bản chất là như nhau. Đó là vấn đề cái tâm của người cầm bút. Người nói đặt vấn đề ở đây: “Hãy rèn dòng sông văn học vào đại dương nhân văn bao la” – một ý tưởng độc đáo. Mọi dòng sông đều đổ ra biển bao la, cũng như mọi khám phá sáng tạo đều hướng đến con người, con người, nhân loại. Vì con người là trung tâm khám phá của văn học nghệ thuật. Văn học có thể viết về mọi vấn đề của cuộc sống, mọi hình thức sáng tạo, nhưng nó nhằm bộc lộ và lý giải những vấn đề của con người. Văn học hiện thực phải là văn học thế tục, nhà văn thực sự phải là nhà văn của nhân dân, tác phẩm mới đạt đến tầm nhân văn.
2. Chứng minh qua một số tác phẩm.
* Truyện Kiều – Nguyễn Du:
– Truyện Kiều bắt nguồn từ Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Tử, nhưng Nguyễn Du đã tạo nên một diện mạo hoàn toàn mới cho cốt truyện này bằng tài năng và óc sáng tạo của mình. Đó là sự thay đổi và đổi mới cả về hình thức lẫn nội dung.
Truyện Kiều của Nguyễn Du nói với mọi người:
+ Yêu thương, đồng cảm với số phận bất hạnh của Thúy Kiều phải bán mình cứu cha, khổ 15 năm lưu lạc nơi xứ người. Đồng thời, họ đồng cảm với số phận của những người phụ nữ sống dưới chế độ phong kiến.
+ Không chỉ vậy, tác phẩm còn cho ta thấy sự tàn ác của chế độ phong kiến, quyền được sống, được sung sướng, được tự do, v.v. Đẩy người đến đường cùng.
* Ánh trăng – Nguyễn Duy:
– Viết về trăng không có gì mới trong văn học, nhưng Nguyên đã đến với Duy và tạo cho nó một hình thức mới:
+ Thể thơ ngũ ngôn nhịp nhàng.
+ Đoạn thơ chỉ viết hoa chữ cái đầu mỗi dòng và không dùng dấu câu ở cuối câu mà chỉ chấm dấu chấm cuối dòng đó. Với hình thức như vậy, bài thơ thật hoàn chỉnh, nó thể hiện được tư tưởng, tâm tư của tác giả.
– Đồng thời, tác phẩm còn là bài học về chân, thiện, mỹ cho người đọc: là bài học về lòng trung nghĩa, tình nghĩa, là sự tiếp nối truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Đừng quên mối tình đã qua.
+ Khép lại bài thơ “Ánh trăng”, Nguyễn Duy đã thể hiện rõ ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng và từ đây tác giả đã đưa ra bài học triết lí nhắc nhở về mối quan hệ của cuộc đời đối với mỗi con người.
“Trăng cứ tròn vành vạnh”
kể cho tôi nghe về một người ngẫu nhiên
ánh trăng im lặng
đủ để làm tôi bối rối.”
+ Vầng trăng xưa vẫn vậy, vẫn tròn đầy, vẹn nguyên, từ “vĩnh cửu”, “dù như thế nào” cũng thể hiện thái độ bao dung, độ lượng của trăng nhưng khác với cách miêu tả trăng rằm, nhân bằng. thay đổi cơ hội.
+ Vầng trăng như một người bạn với ánh mắt lặng lẽ, cái nhìn khắc nghiệt tuy rất bao dung không mắng mỏ.
+ “Trăng” ở đây được thay bằng “Ánh trăng” để nhấn mạnh ánh sáng. Ánh sáng của lương tâm con người soi sáng những góc tối của tâm hồn con người. Ánh sáng soi đường cho mọi người trở về con đường trung thành và tình bạn.
+ Con người nên “ngẩn ngơ” trước ánh mắt chăm chú, chịu đựng của người bạn thuỷ chung, nhân hậu, trước ánh sáng kì diệu của vầng trăng. Sợ hãi nhìn lại chính mình. Tôi sợ phải tự vấn lương tâm, sợ phải nhìn lại mình, thấy mấy tháng qua mình đã vô tình không trung thực, để cải thiện bản thân. Đây là một bất ngờ rất đáng quý, đáng trân trọng.
Như vậy, việc tả trăng qua khổ thơ cuối mang ý nghĩa tượng trưng sâu sắc. Vầng trăng là vẻ đẹp vĩnh hằng của thiên nhiên, vầng trăng là người bạn, người đồng hành, tấm lòng bao dung, nhân hậu của nhân dân. Tháng đã có một quá khứ khó khăn, khó khăn nhưng đầy ý nghĩa. Trăng là cội nguồn, là quê hương, đất nước. Từ hình ảnh vầng trăng, tác giả gợi cho người đọc bài học triết lý sâu sắc, đó là thái độ sống “Uống nước nhớ nguồn”, ân nghĩa thủy chung.
* Cảng quê – Nguyễn Minh Châu.
– Làng là một tác phẩm triết lí của nhà văn Nguyễn Minh Châu, tác phẩm đã đánh thức hàng triệu con người, hàng triệu trái tim với lối sống, cách ứng xử của nó:
Nhi đã cho chúng tôi thấy rằng quê hương là nơi gần gũi và ấm áp nhất đối với chúng tôi. Nơi những người vợ tảo tần, âm thầm hi sinh, những đứa con chua chát mùi mướp nhưng vô cùng đáng yêu… Đó là bến đỗ bình yên của cuộc đời mà chúng ta nên nâng niu.
+ Tác phẩm cũng cho chúng ta thấy cuộc đời này có rất nhiều cạm bẫy, ngã rẽ và con người phải cẩn thận để không sa vào những cạm bẫy đó. Và biết trân trọng những giá trị đích thực của cuộc sống.
* Sapa lặng lẽ – Nguyễn Thành Long
– Tác phẩm là lời ca ngợi một chàng trai với nhiều phẩm chất cao đẹp:
+ Với ông, hạnh phúc, quan niệm hạnh phúc là được làm việc chân chính, phụng sự xã hội.
+ Trẻ là người trung thực, biết quan tâm đến mọi người. anh ấy quan tâm đến người khác và là một người rất khiêm tốn.
Có lý tưởng nghề nghiệp đúng đắn.
+ Xây dựng nếp sống ngăn nắp, khoa học, làm giàu kiến thức và làm giàu đời sống tinh thần.
– Hình tượng anh thanh niên còn là bài học về chân, thiện, mỹ cho người đọc. Nó hướng người trẻ đến lối sống giản dị hòa mình vào thiên nhiên. Nó hướng chúng ta đến quan điểm đúng đắn về công nghiệp và lao động để cống hiến cho đất nước. Và tuổi trẻ cũng giúp chúng ta hiểu rằng phải sống lương thiện, yêu thương mọi người và sống chân thật, khiêm tốn…
III. Tóm tắt vấn đề:
Văn học thúc đẩy người nghệ sĩ cách tân, đổi mới nhưng phải có sự thống nhất hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa dấu ấn riêng và giá trị chung.
– Yêu cầu đặt ra đối với nghệ sĩ trong sáng tạo về cơ bản phải là nhân văn, họ phải có kinh nghiệm sâu sắc, họ phải tiếp cận con người từ vị trí nhân văn.
- Làm sáng tỏ nhận định: “Văn học sẽ là hình ảnh của cuộc sống dưới mọi hình thức và kích thước của nó. Không những thế, văn học còn tạo ra cuộc sống. Vũ trụ này tầm thường và chật hẹp, nó không đến được với chúng ta.
