Đọc – hiểu văn bản: “Từ ấy” (Tố Hữu)

Đọc – hiểu văn bản: “Từ ấy” (đối với Tố Hữu)

I. Đọc – hiểu chú thích:

1. Tác giả: Tố Hữu

– Tố Hữu (1920 – 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê quán Làng Phù Lai, Xã Quảng Thọ, Quảng Điền – Thừa Thiên Huế

– Thuở nhỏ: Sinh ra và lớn lên trong một gia đình Nho giáo ở Huế, mảnh đất cố đô thơ mộng còn lưu giữ nhiều nét văn hóa dân gian.

– Thanh niên: sớm giác ngộ cách mạng, hăng hái hoạt động và đấu tranh cách mạng, nhiều lần vào tù đày.

– Tố Hữu liên tục giữ nhiều cương vị quan trọng trong bộ máy lãnh đạo đất nước, phụ trách văn hóa, văn nghệ.

– Sự nghiệp thơ ca gắn liền với sự nghiệp cách mạng. Tố Hữu là ngọn cờ đầu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Với Tố Hữu, lý tưởng đấu tranh cách mạng vừa là lẽ sống, vừa là nguồn cảm hứng bất diệt của thơ ca.

* Công việc chính:

+ Thơ: Lượm (1949), Từ đó (1946), Việt Bắc (1954), Gió lộng (1961), Ra trận (1962-1971), Máu và hoa (1977), Từ Cuba, Một tiếng đàn (1992) ), tôi và em (1999)

+ Tiểu luận: Xây dựng nghệ thuật lớn xứng đáng với dân tộc ta, Thời đại ta, Đời sống cách mạng và văn học nghệ thuật

* Đặc điểm thành phần:

+ Thơ Tố Hữu là thơ trữ tình – chính trị, phản ánh chân thực chặng đường cách mạng đầy gian khổ, hy sinh và thắng lợi. Nó thể hiện lẽ sống, lí tưởng và tình cảm cách mạng của con người Việt Nam hiện đại.

+ Thơ ông có sự đan xen giữa chất trữ tình chính trị trong nội dung và tính dân tộc mạnh mẽ trong nghệ thuật.

2. Tác phẩm: Từ ấy

– Tạo điều kiện: Tháng 7-1938 Tố Hữu được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Ông đã viết bài thơ “Từ ấy” để ghi lại kỉ niệm đáng nhớ đó. Bài thơ nằm trong phần “nhiệt tình” từ tập thơ “Từ khoảnh khắc đó.”

– Thể thơ: trường ngôn ngữ bị mất

– Nội dung: Bài thơ là ước mơ của người thanh niên yêu nước được giác ngộ lí tưởng cộng sản

– Cách trình bày:3 phần

+ Phần 1 (đoạn 10: Niềm vui sướng, say mê sống theo lý tưởng của Đảng, theo cách mạng)

+ Phần 2 (đoạn 2): Nhận thức mới về chân lý cuộc sống

+ Phần 3 (câu 3): Thay đổi cảm nghĩ

II. Đọc – hiểu văn bản

1. Niềm hân hoan, say mê khi đối diện với lý tưởng của đảng (Giai đoạn 1):

“Tôi đã đốt cháy với những tia nắng mặt trời từ từ này

Mặt trời của sự thật chiếu sáng trong trái tim

Tâm hồn tôi là một vườn hồng

Rất thơm và đầy tiếng chim hót…”

– “Từ ấy”: việc tác giả đứng vào hàng ngũ Đảng, phấn đấu vì lý tưởng cách mạng là một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời nhà thơ.

– “sáng bóng”, “phát sáng” → ảnh hưởng, chi phối mạnh mẽ của lí tưởng cách mạng đối với tác giả.

– ẩn dụ: “mặt trời mùa hạ”, “mặt trời chân lý”, “tỏa sáng từ trái tim” → khẳng định lý tưởng cách mạng như nguồn sáng mới soi rọi tâm hồn, niềm vui, hạnh phúc khi bắt gặp tư tưởng, tinh thần lý tưởng của nhà thơ.

– So sánh – ẩn dụ: “thân thương” – “vườn hồng” (mùi thơm ngào ngạt, tiếng chim hót líu lo) → Diễn tả niềm vui sướng, say mê, hăng hái của nhà thơ khi bắt gặp một lí tưởng mới.

⇒ Bút pháp trữ tình lãng mạn, kết hợp các hình ảnh so sánh, ẩn dụ đã đặc sắc miêu tả niềm hân hoan, say mê của nhà thơ trong những ngày đầu đến với lý tưởng cộng sản.

2. Nhận thức mới về lẽ sống (điểm 2):

“Tôi khép mình lại với mọi người

Để tình yêu bao trùm trăm nơi

Để hồn tôi với bao nhiêu hồn nghèo

Đến gần nhau củng cố cuộc sống.”

– Lối sống mới của Tố Hữu được thể hiện bằng những từ ngữ độc đáo, có tác dụng thống nhất như:Buộc, che, đóng, chặn cuộc sống”.

+ “buộc”: ràng buộc, ràng buộc với mọi người, (tự ràng buộc mình) ý thức tự nguyện, quyết tâm đoàn kết cao → ý thức quyết tâm mạnh mẽ thoát khỏi ranh giới cái “tôi” cá nhân, hướng về xã hội.

+ “Đã thanh toán”: mở lòng với cuộc sống, với sự đồng cảm sâu sắc

+ “Đóng”: Gần nhau về mặt tinh thần và tình cảm, nghĩa là gần gũi máu thịt.

+ Trăm nơi: hoán dụ chỉ người ở khắp nơi.

+ “Khối sống” : Là hình ảnh ẩn dụ thể hiện quần chúng đông đảo, cùng chung cảnh ngộ cùng lý tưởng, đoàn kết chặt chẽ, cùng phấn đấu vì một mục tiêu chung. Đó là sức mạnh của tập thể nhân dân.

– Tin nhắn “to”: bản thân và mục đích tự liên kết, tạo nên nhịp thơ nhanh, khích lệ, hăng hái.

– Từ ai “với” để kết nối chặt chẽ với mọi người.

→ Một lý do mới để sống ở đây “cái tôi” tham gia vào “TÔI”; mối quan hệ hài hòa giữa riêng – chung, cá nhân – cộng đồng. Đó là mối dây đoàn kết tạo nên sức mạnh trong đấu tranh cách mạng.

– Sự gắn bó tự nguyện, hài hòa giữa cái tôi cá nhân và cái tôi tập thể của cộng đồng, nhất là giữa những người lao động nghèo: Lòng tôi – là tất cả, tình yêu – bao trùm trăm nơi, hồn tôi – với muôn người.

Nhà thơ đặt mình giữa cuộc đời rộng lớn của quần chúng lao động. Ở đó, Tố Hữu tìm thấy niềm vui và sức mạnh không chỉ trong ý thức, mà còn trong tình yêu của một trái tim nhân hậu. Tâm hồn nhà thơ thu mình vào mình, cô đơn, buồn bã và bế tắc, như bao nhà thơ cùng thời trước khi bắt gặp lý tưởng cộng sản. Từ khi gặp lí tưởng, tâm hồn nhà thơ có sự thay đổi kì diệu: nhà thơ đã nhập cuộc đời chung vào cuộc đời của người lao động để cùng nhau chiến đấu vì lí tưởng cao cả. Anh tự nguyện khép mình cuộc đời với bao người, trăm nơi, bao tâm hồn đau khổ. Chính mối quan hệ đó mới từ máu thịt, bằng cả trái tim, tâm hồn, tình cảm gắn kết sẻ chia, tạo nên sức mạnh to lớn, tạo nên khối đại đoàn kết vì độc lập, tự do của nhân dân. Hàng loạt phép láy, điệp cấu trúc khiến lời thơ vững chắc như một lời thề thiêng liêng.

3. Một sự thay đổi sâu xa trong tâm tình (St. 3)

“Tôi là con của vạn gia đình

Anh là anh của ngàn phôi

Anh là anh của hàng ngàn đứa trẻ

Không cơm, không bơ”

– “Tôi đã…” → kết cấu khẳng định rõ nhận thức của tác giả về vị trí của mình trong đại gia đình, khẳng định ý thức tự giác, chắc chắn, vững vàng của tác giả.

+ Tin nhắn “Được”: khẳng định, xác định mối quan hệ giữa cái ta với cái ta.

+ Số từ ước tính”Mười nghìn đồng”: → Nhiều người làm việc chăm chỉ.

+ Thông điệp: đặt mình cho mọi người, thuộc về mọi người

+ Cách kêu gọi bằng xương bằng thịt: “con, bạn, tôi”: khẳng định tình cảm ấm áp, gần gũi, thân mật.

– từ biểu cảm: “kiếp phôi thai, nhột nhột mỡ nào”: Tấm lòng cảm thông, xót thương cho những kiếp người đau khổ, bất hạnh, những người lao nhọc.

⇒ Đây là tình cảm mới mẻ, cao cả của người chiến sĩ cách mạng, nhà thơ cách mạng. Khổ thơ nhấn mạnh và khẳng định mối quan hệ gia đình đầm ấm, thân mật, gắn bó. Đó là tình cảm sâu sắc khi được là thành viên của một đại gia đình lao động cần cù, là sự thể hiện đầy xúc động, chân thành khi nói về một kiếp người bất hạnh, bất hạnh.

Tổng quan: Tự nhận mình là người con, người anh, người em, người em của vạn gia đình, vạn cuộc đời, vạn người con, Tố Hữu trở thành thành viên của một đại gia đình – giai cấp công nhân. Trong lý tưởng cách mạng, tình cảm giai cấp bỗng trở nên ấm áp, thân thiết như tình gia đình. Chuỗi điệp ngữ kết hợp chặt chẽ với sự lặp lại các cấu trúc ngữ pháp cho thấy sự sâu sắc và thống nhất trong tình cảm của nhà thơ đối với nhân dân lao động. Dấu chấm lửng cuối bài thơ gợi sự dồn nén những cảm xúc sâu lắng, nghiêm trang, mạnh mẽ.

* Ghi nhớ: Hướng dẫn

III. Bản tóm tắt:

1. Giá trị nội dung:

– Trong bài thơ, niềm vui của nhà thơ được thể hiện sâu sắc khi tiếp nhận lý tưởng cộng sản, những quan niệm mới về lẽ sống, những chuyển biến trong nhận thức và hành động của Tố Hữu.

2. Giá trị nghệ thuật:

– Hình ảnh trong sáng giàu ý nghĩa tượng trưng; ngôn ngữ gợi cảm giàu nhạc điệu; giọng thơ sảng khoái; nhịp thơ phóng khoáng.

– sử dụng sáng tạo các phép ẩn dụ; xác nhận trực tiếp.

Bài thơ là bản tuyên ngôn về lí tưởng và nghệ thuật của Tố Hư.

– Giọng văn chân thành, tình cảm sôi nổi, hào hứng nhấn mạnh một quan niệm mới và nhận thức sâu sắc về mối quan hệ giữa cá nhân và quần chúng lao động.