Bằng chứng về sự sâu sắc, tinh tế trong nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật của đại thi hào Nguyễn Du được thể hiện qua một số đoạn trong Truyện Kiều.
Gợi ý bài tập về nhà:
1. Trích đoạn “Trao Ơn”:
Sự khéo léo, tinh tế của Nguyễn Du trong việc khắc họa nội tâm nhân vật được thể hiện qua việc sử dụng thành công thủ pháp đối thoại và độc thoại; kết hợp với câu ca dao:
– Đoạn trích là sự đồng cảm của Nguyễn Du với Kiều trong cảnh giao duyên đã định sẵn:
Từ sự bình tĩnh ban đầu:
“… Tin tôi đi, tôi sẽ đồng ý,
Ngồi cho nó lạy rồi nói.
Giữa đường đứt gánh,
Nếp tín lấy tơ thừa làm áo cho em.
Kể từ khi tôi gặp Kim
Khi bạn muốn một người ngưỡng mộ vào ban ngày, khi bạn nguyền rủa một chiếc cốc vào ban đêm.
Mọi sóng gió,
lòng hiếu thảo[3] khôn hai bên và hai bên.
Ngày xuân của anh còn dài,
Xót thương dòng máu non sông.
Cho dù thịt nát xương tan,
Chín suối tiếng cười còn thơm.“
+ Nỗi day dứt khi hồi tưởng:
“Rìa với tấm mây,
Định mệnh này là để giữ điều này lại với nhau.
Dù phải là vợ chồng,
Người có bạc cũng không quên thân phận nghèo khó.
Đánh mất ai đó một chút niềm tin
Chìa khóa với nén nhang nguyền năm xưa.
+ Trước nỗi đau mất mát tưởng như sống chết:
“Dù chuyện gì xảy ra trong tương lai,
Thắp nén hương ấy so với tắc này.
Nhìn những ngọn cỏ và lá cây,
Nếu bạn thấy gió, thật tốt khi quay lại
Tâm hồn nặng trĩu, thề thốt
Thân cây dương liễu chia thành ngàn mai trúc.
+ Trước sự cám dỗ của cái chết:
“Trạm đêm xa mặt chữ,
Để rót một giọt nước cho kẻ áp bức”
+ Cuối cùng là cảm xúc tủi thân, ân hận, uất ức vô bờ bến:
“Giờ trâm gãy gương,
Bảo sao bóp nhiều yêu thế!
Một trăm ngàn người đã được gửi đến quân đội,
Như một cơ duyên ngắn ngủi!
Sao bạc như vôi!
Anh phải để cho nước chảy và hoa rời làng.
Ôi Kim Lăng! Này Kim Lăng!
Đi nào, tôi sẽ giúp bạn từ đây!”
+ Nguyễn Du đảo lộn từ trong ra ngoài để mỗi câu thơ là một dòng tâm trạng. Cái tài của Nguyễn Du thể hiện ở sự diễn tả sâu sắc, tinh tế những cảm xúc sâu xa của nhân vật: tình cảm cho đi nhưng không buông bỏ (“tài sản chung”, “hồn còn thề”); ngay cả khi bạn quyết định từ bỏ nó, nó cũng hơi níu kéo (“Tôi sẽ không bao giờ quên”, “làm nhỏ một giọt nước..”); Khi nghĩ rằng số phận mình thật tội nghiệp, rằng số phận thật bất công (hồng nhan bạc phận, người bất công) lòng ta lại nhói đau… Tất cả những cảm xúc ấy tạo nên sự căng thẳng giữa lý trí và tình cảm, giữa hoàn cảnh và ước mơ, rồi biến thành bi kịch .
2. Trích đoạn “Nỗi Đau Tôi”:
– Đoạn trích miêu tả tâm trạng Thúy Kiều qua ước lệ tượng trưng, ngôn ngữ nửa trực tiếp; Hàng loạt câu hỏi tu từ căng thẳng, hàng loạt thành ngữ, điệp ngữ khắc họa chính xác, tinh tế những cung bậc cảm xúc đau khổ, tủi nhục của Thúy Kiều:
“Nhiều con bướm đang bay[,
Cuộc say đầy tháng trận cười suốt đêm.
Dập dìu lá gió cành chim,
Sớm đưa Tống Ngọc tối tìm Trường Khanh.
– Bút pháp ước lệ, tượng trưng: bướm, ong, cuộc vui, trận cười → Cảnh sinh hoạt xô bồ, tấp nập ở chốn lầu xanh
– Sử dụng điển cố, điển tích: lá gió, cành chim, Tống Ngọc, Trường Khanh.
– Nghệ thuật tiểu đối, gợi nên sự bẽ bàng, xấu hổ của Thúy Kiều: bướm lả – ong lơi, cuộc vui…- trận cười…., sớm – tối
– Từ ngữ chỉ mức độ: biết bao, đầy tháng, suốt đêm
⇒ Cuộc sống xô bồ ở lầu xanh, Kiều phải tiếp khách làng chơi suốt ngày đêm. Đây là một tình cảnh trớ trêu của cuộc đời Kiều khi bị vùi dập, chà đạp cả thể xác và nhân phẩm.
– Khi sống thật với chính mình, Kiều bàng hoàng, xót xa cho thân phận của mình và phải chăng đó cũng chính là tiếng nói đòi quyền sống cá nhân của con người trong xã hội phong kiến của Nguyễn Du- con người biết nhận thức và ý thức về hạnh phúc của mình:
Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh,
Giật mình mình lại thương mình xót xa
Trong chốn lầu xanh nơi mà tất cả đều phù phiếm, đồng tiền lên ngôi, Kiều vẫn cố gắng tách mình ra, tìm một tâm hồn tri âm, thể hiện khát vọng sống trong sạch của Kiều mà ta thật sự đáng trân trọng:
Khi sao phong gấm rủ là,
Giờ sao tan tác như hoa giữa đường.
Mặt sao dày gió dạn sương,
Thân sao bướm chán ong chường bấy thân!
Mặc người mưa Sở mây Tần[4],
Những người biết mùa xuân là gì[5].
Xin gió như hoa bên em[6],
Một nửa màn tuyết bao phủ bốn phía của mặt trăng.
Cảnh nào không mặc sầu,
Một cảnh buồn có bao giờ người vui?
Yêu cầu một phen để vẽ những câu thơ,
Một cây cung cắm trên mặt trăng và một lá cờ dưới một bông hoa.
Hạnh phúc là hạnh phúc,
Tiếng ba mặn nồng ấy với ai?
3. Đoạn trích Kiều Ở Lầu Ngang:
Nghệ thuật khắc họa nội tâm nhân vật của Nguyễn Du đạt đến trình độ tinh tế, sâu sắc qua bút pháp tả cảnh ngụ ngôn và ngôn ngữ độc thoại nội tâm:
+ Tác giả dựng nên bức chân dung tâm trạng của Kiều vừa trải qua cơn giông tố đầu tiên bên bờ vực của cái chết:
Trước lầu Ngưng Bích phiên hạ,
Vẻ trẻ trung xa trang gần bên người bạn đời.
Bốn phương xa rộng,
Cồn cát vàng, bụi hồng hàng dặm.
Xấu hổ mây sớm khuya,
Như sẻ chia nửa yêu thương nửa giai đoạn tim.
Tâm trạng cay đắng vì nhà tan cửa nát:
“Nghĩ về người dưới trăng và chiếc cốc đồng,
Tin tối, mong ngày mai
Ở góc bể cô đơn,
Con trai anh không bao giờ phai.
Mong ai đó ngậm ngùi trước cửa ngày mai,
Giờ có ai hâm mộ nồng độ ủ lạnh không?
Sân Lai cách mấy ngày nắng mưa,
Đôi khi gốc rễ của cái chết được mọi người ôm lấy.”
+ Cảm giác cô đơn, bơ vơ nơi góc chân trời, tương lai mông lung, sợ hãi, tuyệt vọng:
Buồn trông cửa bể buổi trưa,
Thuyền ai ngoài xa?
Thật buồn khi thấy nước mới đổ ra,
Hoa trôi về đâu?
Để thấy cỏ buồn,
Chân mây xanh đất xanh.
Thật buồn khi thấy gió thổi vào mặt bạn,
Tiếng sóng vỗ quanh ghế.
- Thế nào là miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự? – Taplamvan.edu.vn
