Trải nghiệm một “chuyến hoài niệm” với các bài thơ “Ánh trăng” (Nguyễn Duy), “Làng” (Kim Lân), “Lò lửa” (Bằng Việt) và “Những ngôi sao xa xôi” (Lê Minh Khuê).
Nghệ sĩ trở nên sống động bằng nhiều cách khác nhau, ở nhiều mức độ phong phú, nhưng tâm điểm của nghệ sĩ vẫn là con người. Một nghệ sĩ lấy chân lý cuộc sống làm nguồn cảm hứng sáng tạo, soi rọi hiện thực qua lăng kính tâm hồn, phó thác một phần đời mình cho tác phẩm. Qua Ánh trăng (Nguyễn Duy), Cái làng (Kim Lân), Lò lửa (Bằng Việt) và Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê), ta thấy trong ông nỗi nhớ da diết. lặng lẽ nhưng khăng khăng, một sự cám dỗ lớn.
– Một “chuyến hoài niệm” là một hành trình có xuất phát điểm (bắt đầu từ những điều bình dị, quen thuộc), một quá trình (có lúc đầy, có lúc trầm, có lúc mạnh mẽ, có lúc lặng lẽ nhẹ nhàng…). Đó là một tiêu đề gợi lên rất nhiều cảm xúc cộng hưởng với người đọc.
– Bàn luận:
+ Văn học phản ánh hiện thực mà con người là trung tâm của hiện thực nên con người sẽ là đối tượng phục vụ của văn học. Khi văn học viết về con người, miêu tả hình dáng bên ngoài thôi chưa đủ mà chú trọng đến đời sống tình cảm với nhiều biểu hiện phong phú, sinh động. Một trong những cảm xúc sâu sắc, ý nghĩa là nỗi nhớ.
+ Văn học hiện thực phải có sức lay động tâm hồn, tác động đến nhận thức của con người. Vì vậy, nỗi nhớ được đề cập trong văn học cần có chiều sâu, quá trình, giá trị nhân văn tích cực, mang nhiều tư tưởng nhận thức cho người đọc.
– Nỗi nhớ trong tác phẩm không phải là một khoảnh khắc, một phút ngẫu nhiên mà là cả một quá trình với nhiều diễn biến, kết quả của nó có tác động tích cực đến tinh thần con người.
+ Trong bài thơ Ánh trăng, Nguyễn Duy đã gợi lại những kỉ niệm sâu sắc với vầng trăng từ thời thơ ấu cho đến khi ở trong rừng chiến tranh. Có những lúc trăng bị nhân vật trữ tình lãng quên, nhưng rồi trăng trở về nguyên vẹn với nỗi nhớ, gieo vào lòng người những tình cảm biết ơn về một quá khứ khó khăn và học cho mình bài học về lòng trung nghĩa.
+ Trong tác phẩm của Kim Lân, dù đi xa nhưng ông Hai vẫn luôn nhớ về làng, những ngày ông được sống gần gũi với anh em ruột thịt, nỗi nhớ mong biến thành niềm tiếc nuối và bùng nổ khi nghe tin làng đi theo giặc. Tôi rất vui khi biết nhân dân Chợ Dầu vẫn đoàn kết trong kháng chiến. Nỗi nhớ làng da diết đã thể hiện tấm lòng tận tụy với đất nước và vẻ đẹp tâm hồn của ông Hay.
+ Trong bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt, người cháu nhớ lại những thời thơ ấu vất vả, khó khăn được ở bên bếp lửa với bà ngoại. Nỗi nhớ ấy đã hóa thành nỗi nhớ da diết, thành niềm tin linh thiêng nhiệm mầu nâng tôi lên đường đời rộng dài.
+ Trong truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê, giữa chiến trường ác liệt, nhân vật Phương Định vẫn nhớ về những ngày thơ ngây ở Hà Nội. Nỗi nhớ như một cơn mưa tưới mát tâm hồn anh, giúp anh sống những giây phút êm đềm trong những ngày mưa, khiến anh lạc quan hơn, khiến anh thêm yêu tuổi trẻ, gắn bó với quê hương.
+ Hành trình hoài cổ còn là hành trình khám phá bản thân của nhân vật, hành trình cảm xúc của người đọc, suy ngẫm và khám phá nhiều giá trị trong cuộc sống. Đây chính là điều tạo nên chiều sâu nội dung tư tưởng của tác phẩm.
+ Nhà văn phải có vốn sống phong phú, dồi dào cảm xúc và có năng khiếu nghệ thuật thì mới làm cho chuyến hoài niệm trở nên sống động. Để cảm nhận được hành trình hoài niệm trong tác phẩm, người đọc phải có một trình độ cảm thụ văn chương và một trái tim biết rung cảm.
Giá trị của một tác phẩm nghệ thuật trước hết là giá trị tư tưởng của nó. Nhưng người ta cho rằng nó bị lay động ở nhiều cấp độ và tình cảm và cảm xúc hơn là những suy nghĩ nằm phẳng lì trên trang giấy. Có thể nói, cảm xúc của nhà văn là khâu đầu tiên và cũng là khâu cuối cùng của quá trình sáng tạo tác phẩm. Niềm vui của người nghệ sĩ chân chính là niềm vui của người dẫn đường đến xứ sở của cái đẹp. Nó cũng là sợi chỉ đỏ liên tục kết nối người sáng tạo và người đọc.
